نویسنده
هر چند متی در این انجیل هیچ نامی از خودش به عنوان نویسنده نبرده است، اما کلیسای اولیه بطور متحد و هم نظر به نویسنده بودن متی گواهی می‌دهند. یک مسیحی به نام پاپیاس که از سران کلیسا و در حدود سال ۱۴۰ پس از میلاد می‌زیسته است اینطور می‌گوید که متی سخنان عیسی مسیح را به عبری گردآوری و تالیف کرده است؛ احتمالا قبل از اینکه متی آنها را برای سایر مخاطبان به زبان یونانی ترجمه کند.
نام متی در لیست نام شاگردان در سه انجیل و کتاب اعمال آمده است، هر چند که در انجیل لوقا و مرقس در رتبه هفتم و در انجیل متی و کتاب اعمال جایگاه اسمی وی با توما تعویض و در رتبه هشتم قرار گرفته است. نام پدر متی حلفی بود و قبل از آشنایی با مسیح او را لاوی می‌نامیدند، از اینرو مرقس و لوقا از او به نام لاوی استناد می‌کنند.
زمینه
انجیل متی، عیسی را به عنوان مسیح موعود اسرائیل به تصویر می‌کشد. روایت این انجیل بطور متناوب در مابین کارهای عیسی در گردش است، این کارها شامل شفا دادن، اخراج ارواح، و قسمتهایی از تعلیمات عمده او، به انضمام موعظه سر کوه (فصل ۵-۷)، تمثیل ملکوت آسمان (فصل ۱۳)، و گفتمان نهایی (فصل ۲۴-۲۵) است. موعظه سر کوه نیز شامل خوشا بحالها (۵: ۳-۱۲) و تعلیم دعای مسیح (۶: ۵-۱۵) می‌باشد؛ و سرانجام این کتاب با ماموریت بزرگ به پایان می‌رسد (۲۸: ۱۸-۲۰).
یکی از موارد متناوب در این انجیل را همانا تعارض بین عیسی و رهبران مذهبی تشکیل می‌دهد، و این تعارض در فصل ۲۳ کتاب و اظهار ”هفت وای“ از طرف عیسی به اوج خود می‌رسد. در میان چهار انجیل کتاب مقدس، تمرکز انجیل متی بر سه سال خدمت مسیح و مرگ او و قیام او از مردگان قرار دارد. متی احتمالا کتاب خود را در بین سالهای ۵۰ یا ۶۰ پس از میلاد به نگارش درآورده است.
سبک نگارش
کتاب متی بسیار بیشتر از سه انجیل دیگر بر محور یهودیت متمرکز است. او به طور منظم استناد به نوشته‌های انبیای عهد قدیم کرده و در تلاش است تا هویت عیسی را به عنوان همان مسیح موعودی نشان دهد که اسرائیلیها در انتظار او بودند.
با این حال، تخمین دقیق تاریخ نگارش انجیل متی دشوار است، اما عوامل متعددی وجود دارد که می‌توان با استناد به آنها، تاریخ نگارش این کتاب را در حدود سال ۶۰ تا ۶۵ پس از میلاد دانست. اول از همه، این کتاب هیچ اشاره‌ای به تخریب معبد در سال ۷۰ پس از میلاد نمی‌کند. باید به یک چنین رویداد مهمی حتما اشاره می‌شد به خصوص که این کتاب به وضوح در تحت تاثیر یهودیت قرار دارد. شخصیتهای یهودی در این کتاب تا حد زیادی نشان می‌دهند که این کتاب در زمانی نوشته شده است که مسیحیان به طور انحصاری در میان یهودیان اقدام به بشارت می‌کردند، چیزی که در دهه‌های بعد کمتر و کمتر شد.
در نهایت، بسیاری از محققان بر این باورند که کتاب مرقس، اولین انجیلی بوده که تالیف شده است و این امر را محتمل می‌کند که کتاب متی در مدت کوتاهی پس از آن نوشته شده است.
تاریخچه
متی نام یکی از دوازده شاگرد عیسای مسیح بوده که نه تنها یکی از رسولان بلکه یکی از بشارت دهندگان نیز بوده است. شغل وی باجگیری ( مامور وصول مالیات) بوده است. متی متعلق به گروه باجگیران و گناهکاران بوده است. متی در کفرناحوم و در زمان هرود انتیپاس مامور سنتی و محلی برای جمع آوری مالیات بوده است، هر چند که او واقعا یک مامور رومی نبوده اما در ناحیه جلیل به خدمت مشغول بوده و احتمالا زیردست رومی‌ها بوده و برای آنان مالیات جمع می‌کرده است. به احتمال بسیار زیاد وی دارای تحصیلات و آشنا به زبان آرامی و یونانی برای خواندن و نوشتن بوده، که ضرورت شغل وی بوده است.
عیسی زمانیکه در کفرناحوم بود او را دید و به او گفت: ”مرا متابعت کن“. و متی برخاسته و به دنبال عیسی رفت و از شاگردان وی گشت. در همان روز، متی مهمانی بزرگی داد و عیسی و شاگردانش و دوستان متی که از باجگیران و گناهکاران بودند نیز در این مهمانی شرکت داشتند. ظاهرا متی حتی فکر نمی‌کرد که روزی او و عیسی با گناهکاران و منکوب شدگان جامعه مرتبط خواهند شد.
پس از عروج مسیح به آسمان، متی یکی از اشخاصی بود که در بالاخانه‌ای جهت دعا و نیایش با سایر شاگردان جمع می‌شد. پس از آن در مورد متی، چیز دیگری در کتاب مقدس دیده نمی‌شود.
متی حکایت خود را از خدمت عیسی نوشت تا نشان دهد که عیسی در واقع همان پادشاه و مسیحی بود و هست که اسرائیلیها مدتها در انتظار او بودند. او دیدگاه خود را با یک نسب نامه آغاز می‌کند، ”شجره نامه عیسی مسیح، پسر داود، پسر ابراهیم“ (متی ۱: ۱). متی از اینجا به بعد، خوانندگان خود را بطور متناوب به عهد قدیم می‌برد و شهادت کتاب عهد قدیم در مورد تولد عیسی که در آن بیت لحم به عنوان مکان تولد مسیح عنوان شده، فرار به مصر، هیرودیس قتل عام کننده نوزادان، و ابتدای آغاز خدمت مسیح را ارائه می‌دهد.
در جهان، انجمنهای مسیحی بسیاری بودند که هر کدام برای خودشان ترسیم خاصی از حکومت و نقش مسیح داشتند. تعهد متی به پایه زندگی عیسی مسیح در عهد قدیم، عیسی را بطور حقیقی و واقعی در میان این مسیح‌هایی که بافته ذهن یهودیان بود مطرح کرد؛ او تصویر برجسته‌ای از مسیح ترسیم کرد که منحصر بفرد بودن او کاملا مشهود بود.
پس از چهار صد سال سکوت خدا که هیچ نبی و نبوتی در تاریخ اسرائیل دیده نشده بود، مردم فکر می‌کردند که خدا آنها را ترک کرده است. پس از قرن‌ها ارتباط منظم با خدا، اینک مردم خود را فاقد هرگونه پیامبر واقعی یا سخنگوی خدا می‌دیدند. با این حال، خدمت متی و عیسی به قوم خدا خاطر نشان کرد که خدا تا به حال آنها را فراموش نکرده است. سکوت خدا در این دوره صرفا یک پیش درآمد از رکن اصلی طرح نجات او بود. خدا آنها را فراموش نکرده بود خدا قوم خود را بیاد می‌آورد و متی این امر را کاملا روشن و اثبات کرد.
جمع بندی
متی که خودش یک یهودی بود، در کتابش یک چشم انداز کاملا یهودی از خدمت عیسی ارائه داده است. بیش از پنجاه استناد مستقیم و بیشتر از این تعداد استناد غیر مستقیم از عهد قدیم در انجیل متی وجود دارد. این بیش از هر یک از اناجیل دیگر نشان می‌دهد که متی وقتی شروع به نوشتن کرده، قوم یهود را در ذهن خود تداعی می‌کرده است.
متی ارتباطات گسترده بین عیسی و عهد قدیم را به عنوان شواهد نبوتی جهت خدمت عیسی ارائه می‌داد. اما به خوانندگان معاصر نیز این فرصت داده می‌شود تا نگاهی به روش خوانندگان عهد قدیم قرن اول داشته باشند که چگونه با داشتن مسیح در ذهن و قلب خود به عهد قدیم مراجعه می‌کردند. علاوه بر این، انجیل متی به پرسشهایی که ممکن است در ذهن هر خواننده یهودی قرار داشته باشد پاسخ می‌دهد.
عیسی، مریم، یوسف، یحیی تعمید دهنده، دوازده شاگرد مسیح، رهبران یهودی، قیافا، پیلاطس، و مریم مجدلیه از شخصیتهای اصلی روایت متی هستند.
