آیا زنان می توانند کشیش بشوند؟

چرا پولس فرمان داد که زنان در جلسات کلیسایی ساکت باشند؟
آیا کتاب مقدس برای خدمات کلیسایی زنان، محدودیت قائل شده است؟

نویسنده مقاله: مهران پورپشنگ

قبل از پرداختن به جزئیات فرمان پولس، ابتدا باید نکاتی را در نظر گرفت:

یک. زن و مرد، هر دو را خدا به صورت خود آفرید. نه مرد بیشتر شبیه خداست و نه زن. از همان ابتدای خلقت می بینیم که کتاب مقدس، هم مرد و هم زن را در اوج خلقت خدا قرار می دهد. در نتیجه، به هیچ یک ارزشی کم تر از دیگری داده نمی شود. ما شبیه خدا آفریده شده ایم، یعنی از بسیاری از خصوصیات و عواطف خدا برخورداریم. ما هرگز کاملا مانند خدا نخواهیم شد، چون او خالق ما و برتر از ما است. بزرگ ترین امید ما این است که بتوانیم خصوصیات او را منعکس سازیم. خصوصیاتی نظیر محبت، صبر، بخشش، مهربانی و وفاداری.

دو. آفرینش حوا از دنده آدم، به مفهوم تساوی و همبستگی زن و مرد است. هر دوی آن ها محتاج یکدیگرند و همدیگر را تکمیل می کنند و هر کدام از آن ها به صورت خدا آفریده شده اند (پیدایش فصل اول آیه بیست و هفتم).

سه. زن و مرد توسط یک خدا در مسیح نجات می یابند:”دیگر فرقی نمی کند که یهودی باشیم یا غیر یهودی، برده باشیم یا آزاد، مرد باشیم یا زن، زیرا همه ما مسیحیان در عیسی مسیح یکی هستیم و اکنون از آن مسیح شده ایم” (غلاطیان فصل سوم آیه بیست و هشتم). در دوران باستان، مردان یهودی هر روز در دعای صبحگاهی چنین دعا می کردند:”خداوندا، تو را شکر می کنم که غیر یهودی، برده و زن نیستم”. البته چنین دعایی در کتاب مقدس تعلیم داده نشده است. این دعا محصول دیدگاه مردسالاری است. ایمان به مسیح، ورای این تمایزات است. همه ایمانداران مسیحی، در مسیح برابر هستند.

چهار. در کتاب مقدس، عطایای روحانی مانند معجزات، قدرت شفای بیماران، بیان حکمت، نبوت (یعنی اعلان پیغام های خداوند را به کلیسا)، ترجمه زبان های روح القدس، خدمت کردن به دیگران، تعلیم دادن، موعظه کلام خدا، مدیریت، تسلی و خدمت به افسردگان، کمک به دیگران از طریق دارایی شخصی… ویژگی جنسیتی ندارند. این عطایا برای زنان و مردان یکسان و مشابه است. مسیح نیز برای بشارت انجیل، تبعیض جنسیتی قائل نشد. او به پیروانش (زنان و مردان) ماموریت بزرگی داد:”به سراسر دنیا بروید و پیغام انجیل را به مردم برسانید” (مرقس فصل ۱۶ آیه ۱۵).

پنج. خداوند از طریق بخشیدن این عطایا به زنان، کلیسا را به فراوانی برکت می دهد.
شش. به فعالیت روحانی زنان در کتاب مقدس توجه کنید:

مریم، خواهر موسی، نبیه بود و خدمت موسیقی پرستشی را نیز شروع کرد (خروج فصل پانزدهم آیه بیستم). خداوند در کتاب میکاء فصل ششم آیه چهارم می فرماید:”موسی، هارون و مریم را فرستادم تا شما را هدایت کنند”.

دبوره، چهل سال داور بود (داوران فصل ۴، آیه ۴). به عبارت دیگر، او رهبری ملت یهود را به عهده داشت. خدا او را برگزید تا قوم اسرائیل را رهبری کند. خدا می تواند هر شخصی را برای رهبری کلیسا انتخاب کند: زن، مرد، پیر، جوان. نگذارید تعصبات شما مانع از این شود که کسانی شما را رهبری کنند که خدا برای این کار انتخاب کرده است. کلام خدا می فرماید:”اگر از جانب خداست، نمی توانید جلو آن را بگیرید. مواظب باشید مبادا با خدا درافتاده باشید” (اعمال فصل ۵ آیه ۳۹).

وقتی کسانی ادعا می کنند که خدا اجازه نمی دهد زنان موعظه کنند، در واقع منظورشان این است که زنان روح القدس و عطایای روحانی را ندارند!
حلده، نبیه بود (دوم تواریخ فصل سی و چهارم آیه بیست و دوم). یوشیا، پادشاه یهودا، مردانی را نزد حلده فرستاد تا نظر خداوند را بدانند.
آنا، نبیه بود (لوقا فصل دوم آیه سی و ششم).

پرسکلا، معلم کتاب مقدس بود (اعمال رسولان فصل هجدهم آیه بیست و ششم)

فیبی، خادم جدی و بسیار فعال کلیسا (رومیان فصل شانزدهم آیه اول). این گواه بر این امر است که زنان نقش مهمی در کلیسای اولیه داشتند.
فیلیپس، چهار دختر داشت و خدا به آن ها این عطا را داده بود که بتوانند نبوت و پیشگویی کنند (اعمال رسولان فصل بیست و یکم آیه نهم).
پولس در نامه اش به کلیسای قرنتس به دعا و نبوت زنان اشاره می کند، اما با آن مخالفت نمی ورزد (اول قرنتیان فصل ۱۱ آیه ۵). در همان نامه، پولس به این نکته اشاره می کند:”کسی که نبوت می کند، یعنی پیغام های خدا را به ایمانداران اعلام می کند، با این کار به آنان کمک می نماید تا رشد کنند، تشویق شوند و تسلی یابند” (فصل ۱۴ آیه ۳).

بنابراین، زنان می توانند در کلیسا فعال باشند. در اعمال فصل دوم آیات هفدهم و هجدهم می خوانیم که خدا فرمود:”مردم را از روح خود پر خواهم کرد تا پسران و دختران نبوت کنند. چه مرد و چه زن را از روح خود پر خواهم کرد و ایشان نبوت نموده، از جانب من سخن خواهند گفت.”
هم چنین مسیح، بعد از قیام از مردگان، ابتدا به مریم مجدلیه ظاهر شد و به او ماموریت داد تا پیغام او را به شاگردان برساند. به عبارت دیگر، اولین مبشر بعد از رستاخیز عیسی، یک زن بود.

زن سامری که گناهکار، فقیر، رانده شده، تحقیر شده و بی ادب بود، در ملاقات با مسیح خصوصیات مثبت در او نمایان شد: محبت، کنجکاوی، اشتیاق، بلندهمتی، حسن اخلاق و رشد ایمان (یوحنا فصل چهارم).
هفت. از دیدگاه کتاب مقدس، زنان ناقص العقل نیستند. اگر زنان این مشکل را داشتند، هرگز به عنوان سیاستمدار، دانشمند، وکیل، دکتر، مهندس، خلبان، فضانورد… فعالیت نمی کردند. اگر زنان وکیل ناقص العقل هستند، چگونه می توانند از موکل خود در دادگاه ها دفاع کنند؟ یا چگونه می توانند به تشخیص بیماری یا جراحی بپردازند؟ چگونه می توانند هواپیما یا هلی کوپتری را هدایت نمایند؟ چگونه می توانند به عنوان وزیر یا رئیس شرکت موفق باشند؟ یا به عنوان حسابدار چگونه می توانند عملیات پیچیده ریاضی و آماری را انجام دهند؟

با این توصیف، چرا پولس گفت که زنان در کلیسا ساکت باشند؟ (اول تیموتاوس فصل دوم آیات یازدهم و دوازدهم)
برای درک این آیات، باید به موقعیتی که پولس و تیموتاوس در آن خدمت می کردند، پی ببریم.

در فرهنگ یهودی حاکم بر قرن اول میلادی، زنان اجازه تحصیل نداشتند. مذهب و در واقع خشکه ‌مقدسی در زمان عیسی و قرن اول میلادی، باعث شده بود که زنان دارای منزلتی پست و حقیر باشند، به‌ طوری که حتی از شرکت در پرستش عمومی نیز محروم بودند و آشکارا گفته می‌شد که زنان قادر به آموختن امور روحانی نیستند و شایسته نیست به آنها تعلیم داده شود. این نوع نگرش معلمین مذهبی یهود به‌خوبی در گفتۀ العاذر ابن ازریا نمایان است:”اگر مردی به دختر خود شریعت را تعلیم دهد، انگار به او هرزگی یاد داده است”.

اما وقتی پولس به زنان می گوید که در سکوت و با اطاعت کامل تعلیم بگیرند، او فرصت جدیدی را در اختیار آن ها می گذارد. بعضیها گفتههای پولس را اینگونه تعبیر میکنند که پولس زنان را از تعلیم منع نموده زیرا در قرن اول، زنان عمدتا فاقد تحصیلات بودند. اما اول تیموتاوس فصل دوم آیات یازدهم تا چهاردهم، هرگز صحبت از شرایط تحصیلی نمیکند. اگر تحصیلات تنها معیار خدمت بود، اکثر شاگردان مسیح واجد شرایط برای خدمت نمیشدند! واقعیت چنین بود که کلیسای افسس (محل خدمت تیموتاوس) در مواجهه با معلمین دروغین دچار مشکل خاصی شده بود. ظاهرا، زنان خیلی در معرض تعالیم این معلمین قرار داشتند (دوم تیموتاوس فصل سوم آیات اول تا نهم). علت آن این بود که زنان هنوز دانش کافی از کتاب مقدس نداشتند تا بتوانند مدعیان دروغین را تشخیص دهند.

در نتیجه پولس به تیموتاوس می گوید که زنانی را که هنوز در ایمان رشد کافی نکرده اند، به سمت رهبری هدایت نکند (دوم تیموتاوس فصل پنجم آیه بیست و دوم). باید در نظر داشت که این حکم در قرن اول میلادی صادر شد، آن هم در محیطی که زنان در نوعی جهل و بی‌سوادی روحانی بسر می‌بردند، پولس در حقیقت راه حلی برای مشکل پیدا می‌کند و می‌گوید شوهران‌شان باید به آنها آموزش دهند. این امر نه تنها زنان را محدود نمی‌کند، بلکه به افزایش آگاهی آنها می‌انجامد. در این متن هیچ چیزی نیست که نشان دهد زنان نباید کتاب‌مقدس را تعلیم دهند.

اولین دستور پولس این است که زن باید تعلیم بگیرد. این درست برعکس نظر رابی ایلعازر در تلمود است که معتقد بود:”بهتر است تورات سوخته شود تا اینکه حقایق آن را به یک زن یاد داد”. یهودیان آن زمان، وظیفۀ زن را نگهداری از خانه و رسیدگی به شوهر و فرزندان می‌دانستند، و معتقد بودند که فراگیری امور دینی مخصوص مردان است. بنابراین پولس در اینجا با مردود شمردن باورهای سنتی یهودیان، آشکارا می‌گوید که زنان مسیحی باید راجع به ایمان خود تعلیم بگیرند.

پولس از تیموتاووس جوان انتظار ندارد که در اوج این بحران کلیسایی، از تک تک زنان کلیسا امتحان الهیات بگیرد! هر چه زودتر باید جلوی این تعالیم نادرست گرفته می‌شد تا کلیسای نوپای افسس صدمه نبیند. بدین ترتیب پولس این بدعت را در نطفه خفه می‌کند و به هیچ کدام از زنان اجازۀ تعلیم دادن نمی‌دهد، زیرا همگی باید در وهلۀ نخست در ایمان‌شان تعلیم بگیرند! با در نظر گرفتن موقعیت حساس و بحران‌زدۀ کلیسای افسس فرمان پولس بسیار بجاست.

“زن را اجازه نمی‌دهم که تعلیم دهد یا بر مرد مسلط شود” (اول تیموتاوس فصل ۲ آیه ۱۲): عبارت مسلط شدن (Authenteo) یا مستبدانه حکمرانی کردن در عهدجدید تنها در اینجا به‌کار رفته است. این لغت بار معنی بسیار قوی و منفی‌ای دارد و بیانگر اِعمال سلطۀ کامل یا حکمرانی کردن به‌زور و به‌طرزی مستبدانه است – روشی که مناسب هیچ رهبری نیست، چه زن و چه مرد!

چرا پولس موضوع آدم و حوا را به میان می‌کشد؟ تأکید پولس در این جا این است که زنان در مورد مسائل ایمانی تعلیم بگیرند و در جهل و ناآگاهی باقی نمانند. او با توجه به بحران خاصی که کلیسای افسس در مورد زنان با آن مواجه بود، بر فریب خوردن و نااطاعتی حوا انگشت می‌‌نهد و در واقع می‌گوید: به حوا نگاه کنید که وقتی فریب خورد چه شد! وگرنه پولس به‌خوبی می‌داند که آدم هم به اندازۀ حوا گناهکار بود و گناه توسط هر دوی‌شان وارد جهان شد. او در دوم قرنتیان فصل ۱۱ آیه ۳ بار دیگر به حوا اشاره می‌کند و او را نمونه فریب‌خوردگیِ همگان می‌داند، چه مرد و چه زن: “بیم دارم که همان گونه که حوا فریب حیلۀ مار را خورد فکر شما نیز از سرسپردگی صادقانه و خالصی که به مسیح دارید منحرف شود”. در ضمن به یاد آوریم که پولس در رساله اش به کلیسای رومیان به این نکته اشاره کرد:”وقتی آدم گناه کرد، گناه او نسل بشر را آلوده ساخت و باعث شیوع مرگ در سراسر جهان شد. در نتیجه همه چیز دچار فرسودگی و تباهی گشت” (رومیان فصل ۵ آیه ۱۲).

پس نمی‌توان نتیجه گرفت که منظور پولس در اینجا این است که همۀ زنان، همیشه و در تمامی اعصار، از همۀ مردان آسان‌تر فریب می‌خورند. پولس در مورد یک موقعیت خاص در افسس قرن اول صحبت می‌کند و زمینۀ تاریخی-اجتماعی رسالات اول و دوم تیموتاووس به‌وضوح نمایانگر این واقعیت است.

پولس اعتقاد نداشت که زنان هرگز به مردان تعلیم بدهند. همکار قابل تحسین پولس، پرسکلا، واعظ بزرگی همچون اپلس را تعلیم داد (اعمال رسولان فصل هجدهم آیات بیست و چهارم تا بیست و ششم). به علاوه پولس در نامه هایش از زنان دیگری نام می برد که مسئولیتی را در کلیسا عهده دار بودند. بنابراین، پولس فقط زنان “کلیسای افسس” را از تعلیم دادن منع می کند، و نه همه زنان را. به عبارت دیگر، مقصود پولس از سکوت زنان، منع خدمات کلیسایی زنان نیست. او زن سالاری و بی نظمی را در جلسات کلیسا محکوم می کند (فصل دوم آیه دوازدهم). به نظر می رسد که زنان به هنگام موعظه، از واعظ با صدای بلند انتقاد کرده و از تعالیم غلط معلمان دروغین حمایت می کردند. لذا، همان طور که پیشتر اشاره شد، پولس زنان “کلیسای افسس” را تشویق می کند که در سکوت و اطاعت کامل تعلیم صحیح را بیاموزند و بدین ترتیب، بتوانند از فرصت هایی که خداوند در آینده به آن ها می بخشد، به درستی استفاده کنند.

ما نباید در مورد این گونه متون کتاب‌مقدس برداشت کاملاً اشتباهی داشته‌ باشیم و بکوشیم از دریچۀ رسوم و پیش‌فرض‌های اشتباه جامعه، به کتاب‌مقدس نگاه کنیم. بنابراین، ما باید این‌گونه متون را به‌ درستی همان طور که مورد نظر نویسنده بوده است بخوانیم تا باعث بنای کلیسا شود، و به‌علاوه کسانی نیز که همیشه با کتاب‌مقدس مخالفت می کنند، نتوانند با انگشت نهادن بر این گونه باورهای غلط در مورد زنان، به سرکوبی کلام خدا و پیام کلی آن بپردازند. کلام خدا می فرماید:”هر کس از هر نژاد و قومی که خدا را بپرستد و کارهای نیک بکند، مورد پسند او واقع می شود” (اعمال رسولان فصل ۱۰ آیه ۳۵). با جمله ای از واعظ و مبشر معروف، راینهارد بونکه این مبحث را خاتمه می دهم که چنین اظهار نظر کرد:”برای نجات کسی که در ته چاه افتاده، چه فرقی می کند طناب را یک مرد بندازه و یا یک زن.”

نویسنده مقاله: مهران پورپشنگ