مخالفان کتاب مقدس ادعا می کنند که شریعت موسی از قوانین حمورابی نسخه برداری شده و قانون جدید در آن یافت نمی شود. آیا این ادعا صحیح است؟
قانون حمورابی به دستور حمورابی، پادشاه بابل نوشته شده است. حمورابی یکی از بزرگ ترین فرمانروایان بین النهرین، سرداری جنگاور، سیاستمداری ورزیده و قانون گذاری دقیق بود. او ششمین پادشاه از اولین سلسله پادشاهان تمدن قدیم بابل بود. درباره سال های سلطنت حمورابی میان مورخان اختلاف نظر است. نظر اکثر کارشناسان آن است که او در سال های ۱۷۵۰- ۱۷۹۲ سلطنت کرده است. برخی نیز معتقدند که سلطنت حمورابی را تا سال ۱۸۱۰ قبل از میلاد ادامه داشته است.
معروفیت حمورابی بیشتر برای ارائه قوانین جدید بابل می باشد. این قانون یکی از اولین و کامل ترین قانون ها در جهان است. قانون حمورابی بر روی ستون سنگی حک شده و در یک مکان عمومی قرار داده شده بود تا همه بتوانند آن را ببینند. کارشناسان معتقدند که مجموعه قوانین توسط چند نفر صاحب نظر نوشته شده است. همان طور که اشاره شد، قانون حمورابی بر روی ستون سنگی به خط میخی حک شده است. این ستون به طول دو و نیم و عرض یک و نیم متر می باشد.
برفرار این ستون، تصویر مردی مشاهده می شود که در حال خضوع، لوحی را از خداوند آفتاب و عدالت دریافت می کند. این سنگ نوشته که قدیمی ترین و کامل ترین قوانین بشری بر آن نقش بسته است، به حدود ۴۰۰۰ هزار سال قبل تعلق دارد. در ۱۲۰۰ قبل از میلاد، شوتروک ناهونته، پادشاه ایلام، پس از فتح بابل، این ستون را به کشور خود آورد. در اوایل سال ۱۹۰۱ باستان شناسان فرانسوی این ستون را در شوش (استان خوزستان) کشف کردند و آن را به موزه لوور پاریس انتقال دادند. ماکت این سنگ نوشته در موزه ایران باستان در تهران موجود است.
مجموعه قوانین حمورابی، با توجه به زمان تدوین آن، یکی از شاهکارهای قانون گذاری محسوب می شود. کشف این سنگ نوشته، به ادعای کسانی که قوانین روم و یونان را برجسته ترین قوانین می دانستند، خاتمه داد. با این توصیف، کارشناسان بر این باورند که پس از ویرانی تمدن سومر (نخستین تمدن جهان) که در جنوب عراق کنونی واقع بود، مجموعه قوانین حمورابی از قوانین سومری ها اقتباس شده است، زیرا اکثر مندرجات قوانین حمورابی در مجموعه قوانین پادشاه شهر “اور” (محل تولد ابراهیم) یافت می شود.
قوانین حمورابی در ۴۹ ستون عمودی حک شده است و شامل ۲۸۲ ماده در باب جزا، حقوق شهروندان بابل و روابط افراد با تکیه بر اقتصاد آن دوران می باشد.
مواد قوانین عبارتند از:
قانون های ۱- ۵ درباره اصول محاکمات
قانون های ۶- ۲۵ درباره سرقت و مجازات سارقین
قانون های ۲۶- ۴۱ درباره وظایف کارکنان دولت
قانون های ۴۲- ۶۵ درباره امور کشاورزی
قانون های ۶۶- ۹۹ توسط پادشاه ایلام محو شده و اطلاعات ناقصی از این مواد موجود است
قانون های ۱۰۰- ۱۲۷ درباره تجارت، قراردادها، بدهی ها و خرده فروشی
قانون های ۱۲۸- ۱۹۱ درباره خانواده
قانون های ۱۹۲- ۲۱۴ درباره مجازات و قصاص
قانون های ۲۱۵- ۲۵۲ درباره حقوق پزشکان، معماران و کشاورزان
قانون های ۲۵۳- ۲۷۷ درباره اجاره
قانون های ۲۷۸- ۲۸۲ درباره برده داری
از آن جا که قوانین حمورابی قبل از شریعت موسی تدوین و ارائه شده است، این شک و شبه را در مخالفان کتاب مقدس پدید آورده که شریعت یهود از قوانین حمورابی اقتباس و نسخه برداری شده اند. این ادعا موجب طرح سئوالی می شود که یهودیان مهاجر که در صحرای سینا سکونت داشتند، چگونه موفق شده اند به ستون سنگی قوانین حمورابی که صدها کیلومتر دورتر از آنان بود، دسترسی داشته باشند؟
تاریخ و هم چنین گزارش کتاب مقدس این ادعا را تایید نمی کنند. از سوی دیگر، مخالفان مدعی اند این قوانین در دوران تبعید یهودیان در بابل نسخه برداری شده. این ادعا نشان می دهد که آنان با تاریخ آشنایی ندارند و نمی دانند که در دوران تبعید یهودیان، مجموعه قوانین حمورابی در محدوده قلمرو تمدن بابل وجود نداشت. باستان شناسان فرانسوی، ستون سنگی حمورابی را در شوش یافتند و نه در شهر باستانی بابل!
بررسی های محققان و کارشناسان تاریخ نشان داده که نوع معاهدات قوانین حمورابی (روزگار ابراهیم، اسحاق و یعقوب و یوسف) در دوران عزرا، عاموس و هوشع (دوران تبعید یهودیان و بعد از آن) متداول نبود و انجام نمی شد.
مقایسه برخی از مجموعه قوانین حمورابی با شریعت موسی
قانون حمورابی: اگر شخصی دزدی کند، سزای او مرگ است.
شریعت موسی: کسی که اموال دیگران را سرقت کند، علاوه بر آن که باید اصل مال را پس دهد، یک پنجم ارزش آن را نیز بپردازد (جریمه) و برای بخشش گناه خود قوچ قربانی کند (لاویان فصل ۶ آیات ۱- ۷).
قانون حمورابی: کسی که بداند جنسی را که دریافت می کند، مسروقه است، محکوم به اعدام است.
شریعت موسی: موارد دزدی با اصل “جبران” یعنی اصلاح اشتباه مواجه است. برای مثال، اگر جرم کسی که متهم است گوسفندی را دزدیده، ثابت می گردید، سارق موظف بود چهار برابر نرخ گوسفند را بپردازد (خروج فصل ۲۲ را مطالعه کنید).
قانون حمورابی: اگر سارق اموال مسروقه را فروخته و بعد از دستگیری از عهده پرداخت کامل غرامت برنیاید، مجازات او اعدام است.
شریعت موسی: اگر سارق از عهده پرداخت کامل غرامت برنیاید، در قبال این غرامت باید برای شاکی کار کند (خروج فصل ۲۲ آیه ۲).
قانون حمورابی: کسی که پدرش را کتک بزند، سزای او قطع دستانش است (به کتک زدن مادر اشاره نشده)
شریعت موسی: هر که پدر یا مادرش را کتک بزند، باید کشته شود (خروج فصل ۲۱ آیه ۱۵)
قانون حمورابی: اگر نوزاد به هنگام نوشیدن شیر بمیرد، پستان زنی که شیر می داده، قطع شود.
در شریعت موسی برای این مورد قانونی یافت نمی شود.
قانون حمورابی: اگر پسر مالک در اثر ریزش ساختمان، کشته شود، پسر معمار آن ساختمان نیز باید اعدام شود.
شریعت موسی: پدران نباید به سبب پسران شان کشته شوند و نه پسران به سبب گناهان پدران شان. هر شخص باید به سبب گناه خودش کشته شود (تثنیه فصل ۲۴ آیه ۱۶)
به طور کلی، قوانین موسی فرصتی را برای جبران و توبه در اختیار مجرمان می گذاشت، در حالی که در قوانین حمورابی به اصلاح رفتار متخلفان توجهی نشده و به جای آن “اعدام” یا “قطع اعضای بدن” به عنوان بهترین راه حل انتخاب شده بود.
نویسنده مقاله: مهران پورپشنگ
