یهودیان سراسر جهان، نخستین روز از ماه عبری «تیشری» را، بنا بر آنچه در کتاب مقدس تورات ذکر گردیده و در زبان عبری «ראש השנה» («Rosh Hashana») به معنی «سرآغاز سال» بیان شده، را جشن می گیرند و آئین های ویژه بر پا می دارند.
« محبت نیوز» – در این عید، ملت اسرائیل و یهودیان جهان، در هر نقطه ای که هستند حلول سال نو عبری را جشن می گیرند و با شادمانی و سرور، از روش هشانا استقبال می کنند و با گرد آمدن به دور هم، مراسم عید را با شادمانی و سنت ویژه ای برگزار می سازند و میوه های فصل را برکت می دهند.
در شب این عید، یهودیان سیب و عسل می خورند و آرزو می کنند که در سال نو، کام آنها همیشه شیرین و قلبشان شاد باشد.
پیشینۀ دینی «روش هشانا»
«روش هشانا» یا نوروز یهودیان، از کتاب مقدس تورات سرچشمه می گیرد، که در باب بیست و نهم کتاب «لاویان» که کتاب سوم تورات می باشد چنین آمده است: «… و در ماه هفتم، روز اول ماه را برای شما مقدس داشتم. در این روز به هیچ کاری نپردازید و در کرناها بدمید.»منظور از ماه هفتم، شش ماه پس از «عید پسح»، عید آزادی یهودیان از بندگی مصر است که با اولین ماه بهار مصادف می باشد. بنابراین می توان گفت که یهودیان دو نوروز دارند که یکی در اوائل بهار و دیگری در اوائل پائیز برگزار می شود.
عید اول، یادگار خروج یهودیان از سرزمین بندگی مصر می باشد. ولی از هنگامی که آنها دوباره در سرزمین پدری خویش استقرار یافتند و مجددن به کشاورزی و دام پروری پرداختند، آغاز سال نو را مصادف با فصل پایان درو قرار دادند. در این ایام است که یک سال کار در صحرا خاتمه می یابد و انبارها از غله انباشته می گردد و خوشه چینی به پایان می رسد و در همین ایام است که روستائیان به استراحت می پردازند و خود را برای کشت زمستانی آماده می سازند. به همین جهت، نوروزی که در اوائل فصل پائیز واقع می شود، نشانه و همبستگی ملت یهود به کار کشاورزی می باشد.
نخستین روز ماه عبری «تیشری» که نوروز یهودیان تعیین گردیده، در تورات بنام روز «کُرنا» (به زبان عبری «شوفار» خوانده می شود) نامیده شده و به طوری که در باب بیست و نهم کتاب «اعداد» آمده است، خداوند می گوید: «…و در روز اول ماه هفتم، محفل مقدسی برای شما، بدون کار و خدمت و همراه با نواختن کُرنا باشد.»
مفسران مذهبی، کلمه «کُرنا» را شادمانی ترجمه کرده اند و عقیده دارند که این روز را خداوند روز شادمانی قرار داده و رسم بر آن است که یهودیان در دو روز نخستین سال نو فقط غذاهای شیرین خورده و از آنچه که ترش و شور است بپرهیزند و به تفریح و جشن بپردازند.
تحول «روش هشانا» در ادوار تاریخ
طبق آنچه در کتاب مقدس تورات نوشته شده، نوروز یهودیان فقط یک روز می باشد. ولی از دیر زمان، این عید به مدت دو روز جشن گرفته می شود. زیرا از هنگامی که یهودیان به اسارت رفتند و در سراسر جهان پراکنده شدند، به علت آنکه شمارش دقیق ماههای عبری امکان پذیر نبود، برای اطمینان بیشتر، نوروز را دو شب متوالی جشن می گرفتند.
در این عید، خوردنی های مختلفی بر سر سفره نهاده می شود که هر یک از آنها مفهومی خاص دارد. مثلا انار نشانه امیدواری یهودیان برای باروری است. و هنگام خوردن سیب و عسل چنین برکت داده می شود: «… ای خداوند، خدای ما و خدای پدران ما، امیدواریم که سال نو، از آغاز تا فرجام، سال نیکوئی و شیرینی باشد.»
گفتنی است از ایامی که اشغالگران خارجی بر سر زمین یهود تاختند و ملت آنرا به تبعید بردند، و قوم یهود در سراسر جهان پراکنده گردید، از شادمانی و مسرت عید سال نو کاسته شد و جنبه کشاورزی آن فراموش گردید و ماهیتی مذهبی بخود گرفت.
طبق سنت ویژۀ همه ساله، یهودیان دو روز عید را، از سپیده دم تا هنگام ظهر، در کنیساها به عبادت می گذرانند، و پایان نماز با به صدا درآمدن «شوفار» (یعنی کُرنا) اعلام می گردد.
«شوفار»، نمادی دوگانه از مذهب و ملت
در مورد شیپور مخصوص «شوفار» که از شاخ قوچ تراشیده شده و صدای ۴۰ و لرزان آن هیجان خاصی در دل شنوندگان ایجاد می کند، تفسیرهای مختلفی آمده است؛ از جمله: «جمعی آنرا نشانه سلطنت و عظمت گذشته ملت اسرائیل می دانند و برخی دیگر، آنرا با قوچی که خداوند هنگام قربانی کردن اسحاق توسط پدرش ابراهیم، در نزد او حاضر ساخت، مربوط می دانند.»
در طول تاریخ، در بسیاری از کشورهائی که یهودیان تحت آزار و شکنجه قرار داشتند، نواختن شوفار ممنوع بود. ولی یهودیان که هرگز مراسم ملی و مذهبی خویش را از یاد نمی بردند، مخفیانه در سردابه ها جمع شده و کُرنا را به صدا در می آوردند.
عیدی با مفهوم اخلاقی و مذهبی
مفهوم خاص نوروز یهودیان که آنرا از سال نو سایر ملت ها و اقوام جدا می سازد، جنبۀ اخلاقی و مذهبی آن است. در این روزها یهودیان وظیفه دارند به یک سال گذشته خویش بیاندیشند و اعمال خوب و بد را با یکدیگر بسنجند، از اشتباهات گذشته درس عبرت بگیرند و در انجام نیکوئی ها کوشا باشند.
در کتب باستانی یهود آمده است که در دوران سلطنت هخامنشیان که سراسر بین النهرین و شام (سوریه) آنروز، بخشی از امپراطوری ایران را تشکیل می داد، «عزرای کاتب»، حکیم و دانشمند بزرگ یهودی که در بابِل می زیست، با اجازه شهریار ایران به اورشلیم آمد تا در روز عید سال نو، کتاب تورات را برای یهودیان شهر مقدس از نو بخواند. و چون یهودیان بر عظمت از دست رفته خویش گریستند، عزرا به آنان گفت: «سوگواری نکرده و اشک مریزید. امروز نوروز خداوند است. برخیزید و خداوند را ستایش گوئید.»
اعیاد بزرگ یهودیان
یهودیان در مقایسه با پیروان بسیاری از ادیان دیگر، اعیاد شاد بسیار دارند و روزهای عزاداری آنان اندک است و حتی می توان گفت که در اصل یهودیت، ایام سوگواری وجود ندارد – گرچه برخی مذهبی ها، در طول زمان یکی دو روز را برای یادبود بزرگان قوم و یا ویرانی بیت المقدس یهود، ایام سوگواری تعیین کرده اند.
(همچنین ایام روزه یهودیان، در اصل به یک روز محدود می شود که آن هم «یوم کیپور» نام دارد که از حد اعلای تقدس برخوردار است. در کنار آن چند مورد ایام روزه از جانب برخی روحانیون در طول قرن ها اعلام شده که مورد قبول همگانی نیست و ساعات آن نیز کوتاه تر از روزه «یوم کیپور» است.)
لازم به ذکر است یهودیان سه عید بزرگ و شمار زیادی ایام شاد دارند، که این اعیاد عبارتند از:
• «پسح »: «פסח» («Pessakh») که «عید فطیر» نیز نامیده می شود و یادگار خروج یهودیان از سرزمین بندگی مصر است،
• «سوکوت»: «סוכות» («Soukot») یا «جشن سایبان ها»، که یادگار درو محصولات از کشتزارهاست،
• «شاووعوت»: «שבועות» («Shavout») که «عید نوبرینه ها» نام دارد و در اوائل تابستان به پاس چیدن نوبرینه میوه هاست.
در کنار این سه عید، ایام شادی و جشن، مانند «روش هشانا» (که سر آغاز سال نو است)، «حنوکا» («חנוכה» – «Chanouka» – یادگار پیروزی بر اشغالگران یونانی) و «پوریم» («פורים» – «Pourim»- که روایتی تاریخی در مورد خنثی کردن توطئه قتل عام یهودیان در دوران یکی از پادشاهان امپراطوری ایران) و چند عید دیگر وجود دارد.
جزئیات مراسم سال نو
یکی از ویژگی های اعیاد یهودیان آن است که هر عید خوراکی های ویژه خود را دارد و نوع خوردنی هائی که باید سر میز نهاده شود، در واقع یکی از مشخصه های آن عید محسوب می گردد.
عید سال نو (روش هشانا)، دارای بیشترین نوع خوراکی های نمادین در سفره شب عید است، از جمله:
• سیب و عسل: در این شب، یهودیان یک قاچ سیب را در عسل فرو می برند و پیش از آن که به دهان بگذارند، این نیایش را می خوانند: «ای پروردگار عالم، اراده تو بر آن قرار گیرد که سال نو، سالی خوش و شیرین باشد.»
• کدو: یهودیان کدوی پخته را روی سفره در کنار خوردنی های دیگر قرار می دهند و پیش از آن که قاچی از آن را به دهان ببرند از درگاه پرورگار درخواست می کنند اگر درباره اعمال آن ها حکم بدی صادر گردیده باطل شود و پروردگار رفتارهای نیک آنان را در «دفتر اعمال» بیاورد.
• انار: انار همیشه یکی از نمادهای سرزمین باستانی اسرائیل بوده و به خوبی در آن جا رشد می کند. به گفته باورمندان یهودی، میوه انار معمولا دارای چندصد حبه است که برابر با شمار کارهای نیکی است که هر یهودی باید آن ها را انجام دهد. انار همچنین نشان باروری محسوب گردیده و یهودیان با خوردن آن در شب عید آرزو می کنند که شمارشان فزونی گیرد. هنگام خوردن انار، این چنین برکت داده می شود: «ای پروردگار یکتا، باشد که همانند انار همیشه پر از رفتارها و کردارهای نیک باشیم.»
• ماهی: برخی یهودیان سر پخته شده ماهی را روی میز می گذارند و یهودیان غربی بدنه ماهی را چرخ کرده و به صورت کوفته های متوسط در می آورند و هنگام خوردن آن دعا می کنند که همیشه “سر” باشند و نه “دم” و از موقعیت خوب بهره مند گردند. برخی همچنین می گویند از آن جا که سرعت تولید مثل ماهی بسیار بالا و تخم آن بسیار زیاد است، خوردن آن در شب عید می تواند نشان آرزوی باروری و کثرت باشد.
• لوبیا: لوبیای پخته را برکت داده و پیش از آن که به دهان بگذارند، آرزو می کنند که از نیک بختی و موفقیت در زندگی و کار بهره مند گردند و همیشه به کارهای نیکو بپردازند.
• کله بره: یهودیان در شب عید کله پخته شده بره را سر میز می گذارند و با خوردن تکه ای از گوشت آن آرزو می کنند که بزرگ و سرور باشند و بتوانند بر دشمنان خویش پیروز شوند و از جانب بدخواهان و کافران خوار نگردند. گفته می شود که کله بره، همچنین یادی از داستان قربانی کردن حضرت اسحاق به دست حضرت ابراهیم است که مسلمانان نیز به آن اعتقاد دارند (با این تفاوت که حضرت اسماعیل را قهرمان این ماجرا می دانند.)
• چغندر: یهودیان لبو را در تکه های قاچ شده بر سر میز می گذارند و با خوردن آن نیایش می کنند که دشمنان و بدخواهان، پلیدان و کافران دنیا را ترک گویند.
• ریه: با خوردن تکه ای از ریه پخته شده، آرزو می کنند که گناهانشان همانند شُش سبک باشد.
در شب جشن سال نو، خانواده ها ترانه های ویژه عید را به صورت دسته جمعی می خوانند و جام شرابی نیز می نوشند که شاد و سبک بال باشند و پروردگار را مدح بگویند.
تعطیلات طولانی و سفرهای گردشگری
گرچه اکثریت بزرگ یهودیان اسرائیل ترجیح می دهند که عید را در آغوش خانواده و در کنار عزیزان خود بگذرانند، دهها هزار نفر نیز عید را که با تعطیلات پایان هفته نیز توام می شود و یک تعطیلی طولانی به حساب می آید، در شهرهای ییلاقی و در نواحی خوش آب و هوا بگذرانند و تقریبا همه هتل های کشور از شمال تا مرکز و از اورشلیم تا ایلات پر است.
در «روش هشانا»، بسیاری از یهودیان از سراسر جهان به اسرائیل می آیند تا مراسم سال نو را در این کشور مقدس برگزار کنند و همزمان گروه زیادی از شهروندان اسرائیلی رهسپار خارج می شوند.
سال نو، همراه با برنامه های تفریحی، هنری، ورزشی و آموزشی
حکما و شعرای مذهبی یهود برای این ایام اشعار بسیار زیبا سروده اند که همه در مدح و ستایش پروردگار می باشد.
از هنگامی که اسرائیل استقلال خویش را بازیافته، و یهودیان از سراسر جهان به سرزمین پدری خود باز می گردند، سال نو دوباره جنبه شاد و دهقانی خویش را باز می گیرد.
ایام عید در اسرائیل، فرصت مناسبی برای برگزاری یک رشته جشنواره های تفریحی و آموزشی و ورزشی در سراسر کشور است.
در نقاط گردشگری اسرائیل، ماموران ویژه ای برای راهنمائی مردم مستقر شده اند و گردش های دسته جمعی برگزار می کنند که اکثرا رایگان است.
انواع کنسرت های موسیقی، برنامه های باله و رقص، سخنرانی ها و نمایشگاه های ویژه در موزه های کشور نیز در شمار رویدادهای سال نو قرار دارد.
کودکان اسرائیل در این روزهای سال نو، ترانه های زیبائی را که برای آنها ساخته شده می سرایند و در گردشگاههای عمومی رقص و پایکوبی می کنند.
«کیپور»، پس از «روش هشانا»
لازم به ذکر است، ده روز پس از آغاز سال نو، روزۀ بزرگ یهودیان آغاز می شود. این روز که «کیپور» نام دارد، موعد اعتراف به گناهان و طلب بخشایش است. یهودیان یک هفته قبل از آغاز سال نو، هر بامداد، پیش از طلوع آفتاب، از بستر برمی خیزند و در کنیساها به مدح و ستایش خداوند می پردازند. دعاهائی که در این ایام خوانده می شود و «سلیحوت» («طلب بخشایش») نام دارد تا روز «کیپور» به مدت ۱۶ روز ادامه می یابد.
مراسم سیاسی
طبق معمول همه ساله، نمایندگان عالیرتبه سیاسی خارجی در مقر ریاست جمهوری در اورشلیم به حضور مقام ریاست جمهوری اسرائیل آمده و فرا رسیدن نوروز یهودیان را به رئیس جمهوری و ملت اسرائیل شادباش می گویند.
امسال همچنین مقامات ارشد کشورهای دوست اسرائیل، همچنین دولت خودگردان فلسطینی، مراتب تبریک و شادباش خود را به رئیس جمهور و ملت اسرائیل تقدیم داشتند./ برگرفته از تارنمای وزرات امور خارجه اسرائیل
