کتاب یونس پنجمین کتاب ثبت شده از دوازده کتاب مرتبط با انبیای کوچک در عهد قدیم است و از نظر طبقه بندی در گروه کتابهای نبوتی قرار گرفته و از ۴ فصل و ۴۸ آیه تشکیل شده و بر خلاف دیگر کتابهای نبوتی بر خود نبوت بیش از پیام آن تکیه میکند.
وقتی خداوند یونس را به نینوا فرستاد او در مقابل خدا طغیان کرد، بوسیله یک ماهی بزرگ بلعیده شد، توبه کرد، و ماموریت خود را در انتها به انجام رساند. وقتی مردم نینوا توبه کردند دلیل این ماموریت برای او کاملا روشن شد و او از خدایی که مردم نینوا را بخشیده بود ترسید؛ و وقتی خدا آنها را بخشید، یونس رنجیده و خشمگین شد.
نویسنده
به احتمال زیاد این کتاب نیز نام خود را مانند سایر کتابهای نبوتی از نویسنده اقتباس کرده است اما یونس یک کتاب نبوتی غیر معمول است از آن جهت که شامل یک حکایت تاریخی از ماموریت یونس به شهر نینوا، مقاومت او در مقابل خدا، حبس شدن او در شکم یک ماهی بزرگ، دیدار او از شهر، و نتایج پس از آن است.
این کتاب معرف هیچ نویسنده‌ای نیست، اما فقط خود یونس می‌توانسته به این دقت از تمام حقایقی که ثبت شده است اطلاع داشته باشد. هر چند کتاب یونس نبی می‌تواند در درجه نخست توسط یک شخص ثالث نیز نوشته شده باشد چون به صراحت از یونس به عنوان نگارنده‌ای که شرح حکایت خودش را نوشته است یاد نمی‌کند. اما هیچ کدام از اینها دلیلی بر شک و ابهام در صحت تاریخی این اثر نمی‌باشد.
تاریخچه
یونس از اهالی اسرائیل شمالی در نزدیکی دریای جلیل بود؛ او در طی سلطنت یرُبْعام دوم در نیمه اول قرن هشتم قبل از میلاد زندگی میکرد (۸۰۰-۷۵۰ قبل از میلاد)، این دوران هم زمان با کامروایی همه جانبه در اسرائیل بود (دوم پادشاهان ۱۴: ۲۳-۲۵). عاموس و هوشع که هم خدمت با یونس بودند در همین دوران نبوت میکردند.
یونس، کاپیتان و خدمه کشتی حامل یونس، پادشاه و ساکنان شهر نینوا، از شخصیتهای اصلی و از نقش آفرینان این حکایت تاریخی هستند.
زمینه
کتاب یونس گرچه همانند سایر کتابهای نبوتی نیست؛ اما در هر صورت یک عبارت ”نبوتی“ در آن وجود دارد: ”بعد از چهل روز نینوا سرنگون خواهد شد“ (یونس ۳: ۴) و حتی این نبوت هم دقیقا همانطور که گفته شده بود به تحقق نرسید! باید دانست که یک نبی بسیار بیشتر از یک پیشگو حوادث آینده است. یک نبی کسی است که گوش خاص و شنوایی برای شنیدن صدای خدا دارد؛ او از خداوند مکاشفه دریافت میکند و سپس آنرا به مردم منتقل میکند. یونس به عبارت کامل یک نبی حقیقی بود. این کتاب بیشتر روایت حوادثی است که در یک محدوده زمانی در طی زندگی یونس رخ داده است. یونس در این کتاب توصیف میکند که چگونه خداوند او را برای انجام یک ماموریت نبوتی خاص به نینوا فرستاد که از شهرهای عمده آشور بود. هدف از این ماموریت، هشدار به مردم نینوا در مورد نازل شدن قریب به اتفاق داوری خداوند بر ایشان بود و آنها قبل از اینکه دیر شود باید توبه کنند (یونس ۳: ۳-۴). یونس از اینکه خداوند به یکی از بدترین دشمنان اسرائیل کمک میکند ناراحت و برآشفته بود و به همین خاطر در وهله اول از رفتن امتناع کرد.
کاربرد
پیام اصلی کتاب یونس این است که خداوند نه تنها به قوم برگزیده خود اسرائیل، بلکه به تمامی مردم جهان اهمیت می‌دهد. فیض و رحمت متعارف یا معمول خداوند شامل حال همه میشود؛ از اینرو ما باید مثل خداوند باشیم و نسبت به همه و حتی نسبت به دشمنان خود دارای رفتاری دلسوزانه و پر از رأفت باشیم (متی ۵: ۴۳-۴۵).
یونس در طی کل تجربیات خود فهمید که هدف خداوند برای اسرائیل این بوده که به اقوام غیر یهود دسترسی پیدا کرده و برای آنها تبدیل به منبع برکت شود (پیدایش ۱۲: ۳). اما یونس نیز مانند اغلب اسرائیلیها به ارتباط خاص خود با خداوند مباهات و افتخار میکرد و ترجیح میداد که آنرا با غیر اسرائیلیها شریک نشود. یونس فهمید که عدم شریک شدن برکات خداوند سبب میشود تا خود آنها بطور حتم از دست بروند! این درسی است که تمامی اسرائیل نیاز به فرا گرفتن آن دارد، و این درسی است که ضرورت دارد مسیحیان امروزی نیز آنرا یاد بگیرند.
منبع: رازگاه
